คำนำ

ในวาระครบ ๘๐ ปีแห่งชาตกาลของหลวงพ่อคำเขียน สุวณฺโณ ซึ่งจะมาถึงในวันที่ ๑๒ สิงหาคม ศกนี้ ศิษยานุศิษย์ได้พร้อมใจกันจัดงานบูชาคุณหลวงพ่อ  โดยมีกิจกรรมหลายอย่าง   นอกจากการบำเพ็ญปฏิบัติบูชา การจัดเสวนาและปาฐกถา    การจัดนิทรรศการ  ณ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ แล้ว ยังมีการจัดพิมพ์หนังสือเกี่ยวกับชีวิตและคำสอนของหลวงพ่ออีกหลายเล่มด้วย  หนึ่งในนั้นคือ “สนุกรู้ สนุกเห็น”

เมื่อครั้งหลวงพ่อยังมีชีวิตอยู่  ท่านเพียรสอนให้ศิษยานุศิษย์หมั่นรู้หมั่นเห็นกายและใจ   ซึ่งสรุปได้ด้วยประโยคที่ว่า “รู้กายเคลื่อนไหว เห็นใจคิดนึก”  อีกวลีหนึ่งที่ท่านกล่าวเสมอคือ “เห็น อย่าเข้าไปเป็น”  นี้เป็นหัวใจสำคัญของการปฏิบัติตามแนวสติปัฏฐานสี่  ไม่ว่าใจจะ “ลักคิด” หรือมีอารมณ์ใด ๆ เกิดขึ้น  ก็เพียงแต่เห็นมันเฉย ๆ นั่นคือมีสติรู้ทัน    เมื่อมีความโกรธเกิดขึ้น ก็เห็นมัน อย่าไปเป็นผู้โกรธ   หากจับหลักดังกล่าวและทำได้อย่างคล่องแคล่ว  แม้มีความทุกข์เกิดขึ้น ก็จะเห็นทุกข์ แต่ไม่เป็นผู้ทุกข์

ในช่วงท้ายของชีวิต คำที่ท่านพูดและเขียนอยู่เนือง ๆ คือ “ไม่เป็นอะไรกับอะไร”  ในแง่หนึ่งนี้คือผลของการ “เห็น”ด้วยสติ  เพราะทำให้ “ไม่เป็น” หรือไม่เข้าไปในความคิดหรืออารมณ์ใด ๆ ที่เกิดขึ้นกับใจ รวมทั้งเวทนาใด ๆ ที่เกิดขึ้นกับกาย เช่น ไม่เป็นผู้เครียด ผู้โกรธ ผู้เศร้า  ผู้ทุกข์  ผู้เจ็บ  เมื่อปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง ต่อไปก็จะ “เห็น”ด้วยปัญญา  คือ เห็นความจริงของกายและใจ ว่าไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน  ผลก็คือไม่มีความสำคัญมั่นหมายหรือยึดมั่นว่ากายและใจเป็นเราเป็นของเรา  พูดอีกอย่างคือไม่รู้สึกว่าเป็นเจ้าของอะไรเลย ไม่ว่ากายหรือใจ

ใช่แต่เท่านั้นแม้กระทั่งกับสิ่งอื่น ๆ ที่นอกเหนือจากกายและใจ  ไม่ว่ารูปธรรม (เช่น ทรัพย์สิน ผู้คน) หรือนามธรรม (เช่น ชื่อเสียง สถานภาพ   ความเป็นนั่นเป็นนี่) ก็ไม่มีความสำคัญมั่นหมายว่า มันเป็นเราหรือของเราเลย สรุปก็คือ ไม่ว่าอะไรก็ตาม ก็ไม่รู้สึกว่าเป็นอะไรกับมันแม้แต่อย่างเดียว  ภาวะเช่นนี้จึงนับว่าเป็นอิสระอย่างยิ่ง  ชนิดที่ความทุกข์ไม่สามารถทำอะไรได้

นัยยะที่หลวงพ่อพยายามบอกพวกเราก็คือ เป็นอะไรก็ทุกข์ทั้งนั้น  ต่อเมื่อไม่เป็นอะไรเลย ไม่ว่ากับอะไรก็ตาม จึงพ้นทุกข์ หรือเป็นสุขอย่างยิ่ง    ดังนั้น “ไม่เป็นอะไรกับอะไร”จึงเป็นภาวะที่พวกเราควรเพียรพยายามไปให้ถึงหรือทำให้แจ้งหากปรารถนาความพ้นทุกข์  จะทำเช่นนั้นได้ก็ต้องหมั่นรู้หมั่นเห็นอยู่เสมอ สิ่งสำคัญในการนี้ได้แก่ฉันทะ คือความพอใจใฝ่รักในการทำ  พูดอีกอย่างคือ  “สนุกรู้และสนุกเห็น”อยู่เป็นนิจ

  หนังสือเล่มนี้ประกอบด้วยคำสอนของหลวงพ่อคำเขียนที่ศิษยานุศิษย์ได้ช่วยกันคัดเลือกและจัดพิมพ์เผยแพร่ เพื่อให้ข้อคิดและเป็นแนวทางสำหรับการปฏิบัติสำหรับผู้สนใจใฝ่ธรรม  ขออนุโมทนาในบุญกิริยาดังกล่าว และ หวังว่าหนังสือเล่มนี้จะช่วยให้ผู้อ่านเกิดฉันทะในการปฏิบัติจนเข้าถึงภาวะ “ไม่เป็นอะไรกับอะไร”ไม่ระดับใดก็ระดับหนึ่ง

พระไพศาล วิสาโล
๒๐ มิถุนายน ๒๕๕๙