การอยู่โดยไม่สนใจเตรียมตัวตายเลย ย่อมถือได้ว่าเป็นการมีชีวิตเพียงครึ่งเดียว ทั้งนี้เพราะความตายมิใช่ปลายสุดของชีวิตเท่านั้น หากยังเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต ในระหว่างที่หายใจอยู่นั้น ความตายได้เกิดขึ้นตลอดเวลา ตั้งแต่ระดับเซลและเนื้อเยื่อ ไปจนถึงการมีร่างใหม่ทดแทนร่างเก่า ใช่แต่เท่านั้นในระดับจิตใจ ความตายก็เกิดขึ้นทุกขณะ ไม่ว่าในส่วนที่เป็นความรู้สึกนึกคิดธรรมดาสามัญ หรือสำนึกในความเป็น “ฉัน” ด้วยเหตุนี้พระพุทธองค์จึงตรัสว่า “ความแก่มีอยู่ในความเป็นหนุ่มสาว ความเจ็บไข้มีอยู่ในความไม่มีโรค ความตายก็มีอยู่ในชีวิต”

ไม่มีความประมาทอะไรที่ร้ายแรงเท่ากับการมีชีวิตอยู่อย่างสนุกสนานราวกับลืมตาย ดังนั้นเมื่อความตายใกล้เข้ามา ผู้คนจำนวนไม่น้อยจึงทุกข์ทรมานอย่างยิ่ง และหมดลมอย่างหาความสงบไม่ได้ ความทุกข์เหล่านี้ไม่จำเป็นต้องเกิดขึ้นเลย หากเรามีชีวิตชนิดที่พร้อมจะตายอยู่ทุกขณะ กล่าวอีกนัยหนึ่งความตายช่วยให้เรารู้จักใช้ชีวิตอย่างดีที่สุด และดังนั้นจึงเป็นชีวิตที่สมบูรณ์เต็มอิ่ม มิใช่ชีวิตแบบกึ่งดิบกึ่งดี หรือครึ่ง ๆ กลาง ๆ

ชีวิตที่พร้อมจะตายคือชีวิตที่ตระหนักถึงความตายที่เกิดขึ้นทุกขณะทั้งภายในและภายนอก การประจักษ์ถึงสัจธรรมข้อนี้ทำให้ความตายมิใช่เรื่องน่ากลัวอีกต่อไป เพราะรู้ดีว่าความตายมิใช่อะไรมากไปกว่าการเปลี่ยนสภาพกลับไปกลับมากับการเกิด ดังท่านติช นัท ฮันห์ได้กล่าวอย่างน่าฟังว่า “การเกิดและตายเป็นเพียงประตูที่เราผ่านเข้าและออก” ใช่หรือไม่ว่าเราผ่านเข้าออกสองประตูนี้มาหลายครั้งแล้ว และยังจะต้องผ่านเข้าออกไปอีกนับครั้งไม่ถ้วน ไม่ว่าจะยังมีลมหายใจอยู่หรือหมดลมไปแล้วก็ตาม

การรู้จักความตายอย่างถูกต้องตามความเป็นจริง ไม่ได้ทำให้เราอยู่อย่างหดหู่เศร้าหมองเลยแม้แต่น้อย ตรงกันข้ามกลับช่วยเราเห็นคุณค่าของชีวิต และซาบซึ้งในแต่ละนาทีที่ยังอยู่บนโลกนี้ อีกทั้งยังช่วยให้เราปล่อยวางสิ่งหนักอึ้งออกไปจากจิตใจ เพราะตระหนักว่าสิ่งเหล่านี้เป็นเพียงของชั่วคราวที่ยึดเป็นแก่นสารอะไรไม่ได้ ดังนั้นจึงทำให้จิตใจเบาสบาย ปลอดโปร่ง ขณะเดียวกันก็รักผู้อื่นได้มากขึ้น เพราะเราทุกคนล้วนเป็นเพื่อนร่วมชะตากรรมกันทั้งนั้น จะโกรธกันไปทำไมในเมื่อเราก็อยู่ในโลกนี้เพียงชั่วครู่ชั่วยาม

ถ้ายังไม่รู้ว่าจะเริ่มต้นทำความเข้าใจกับความตายอย่างไรดี หนังสือเล่มนี้จะช่วยท่านได้เป็นอย่างดี เนื่องจากผู้เขียนได้พาเราไปรู้จักความตายในหลายแง่มุม ซึ่งล้วนโยงกลับมาสู่การดำเนินชีวิตอย่างอ่อนโยนและมีเมตตาทั้งต่อตนเอง ผู้คนรอบข้าง และโลกที่เราอาศัยอยู่ ภูมิปัญญาที่กลั่นจากประสบการณ์อันลุ่มลึก ของปราชญ์จากนานาอารยธรรม ถูกนำมาเรียงร้อยอย่างกลมกลืนงดงามราวดอกไม้หลากสีที่ร้อยเรียงเป็นมาลัย การไตร่ตรองภูมิปัญญาเหล่านี้อย่างลึกซึ้ง ไม่เพียงช่วยให้เราพร้อมที่จะคอยความตายทุกหนทุกแห่งเท่านั้น การมีชีวิตอยู่ด้วยภูมิปัญญาเหล่านี้ยังช่วยให้เราสามารถรอวันตายด้วยใจที่เบิกบาน และดังนั้นจึงเป็น “วันแห่งชัยชนะที่รุ่งโรจน์ที่สุดของชีวิต” ดังคำของโซเกียล รินโปเช คุรุชาวธิเบต

เป็นเพราะความตายของมิตรสนิท ผู้เขียนคือคุณสุวรรณา โชคประจักษ์ชัด อุชุคตานนท์ จึงเกิดแรงบันดาลใจเขียนหนังสือเล่มนี้ขึ้น ไม่กลัว ไม่ตาย จึงเปรียบเสมือนดอกไม้ที่งอกงามจากซากศพ นี้เท่ากับยืนยันว่าความตายหรือความเศร้าโศกนั้นสามารถแปรเปลี่ยนเป็นพลังสร้างสรรค์อันงดงามได้ ขอให้เราเผชิญความตายด้วยมุมมองเช่นนี้บ้าง ชีวิตจะมีกำลังใจขึ้นอีกมาก

คุณสุวรรณา โชคประจักษ์ชัด อุชุคตานนท์ เป็นผู้ใฝ่ศึกษาและปฏิบัติตามแนวทางพระพุทธศาสนามาตั้งแต่ยังเป็นนักศึกษา ทั้งยังสามารถเผยแผ่พระพุทธศาสนาได้อย่างสมสมัย ประสบการณ์ของเธอทั้งในฐานะบรรณาธิการ นักเขียน อาสาสมัคร ครู และแม่ รวมทั้งความสนใจสมาธิภาวนาแบบต่าง ๆ อาทิ โยคะ ไทเก็ก ทำให้สามารถประสานภูมิปัญญากระแสต่าง ๆ ให้เกิดประโยชน์อย่างกว้างขวาง หนังสือเล่มนี้เป็นผลงานอีกชิ้นหนึ่งที่ยืนยันความข้อนี้ได้

พระไพศาล วิสาโล
๑๙ เมษายน ๒๕๔๙