การถวายสังฆทานเป็นบุญกิริยาอย่างหนึ่งที่ชาวพุทธไทยนิยมทำกันมาก บุญกิริยาดังกล่าวก่อให้เกิดอานิสงส์ทั้งในทางรูปธรรมและนามธรรม กล่าวคือสิ่งของที่นำไปถวายนั้น หากเป็นอาหารและปัจจัยสี่ ก็เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพของพระภิกษุสงฆ์ ช่วยให้ท่านมีกำลังและความพร้อมในการศึกษาและปฏิบัติธรรม ส่วนวัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ หากถวายมาด้วยกันก็เอื้อให้ท่านสามารถบำเพ็ญประโยชน์แก่ญาติโยมได้มากขึ้น ขณะเดียวกันผู้ถวายทานนั้นก็เกิดความปีติอิ่มเอิบใจที่ได้ทำบุญ และหากวางใจอย่างถูกต้อง ก็ยังช่วยให้ลดละความยึดติดถือมั่นในทรัพย์สมบัติ อันเป็นส่วนหนึ่งของการละวางความยึดติดถือมั่นในตัวตนด้วย

อย่างไรก็ตามด้วยเหตุผลหลายประการ การถวายสังฆทานในระยะหลังเป็นประโยชน์น้อยลง ในส่วนผู้รับคือพระภิกษุสงฆ์นั้น ของที่นำมาถวายเป็นอันมากใช้ประโยชน์ไม่ได้เลย เนื่องจากเป็นของที่เสื่อมคุณภาพ หรือไม่ถูกต้องตามพระวินัย โดยเฉพาะสังฆทานที่มาในรูปของ “ถังเหลือง”ที่ซื้อตามท้องตลาด ในส่วนผู้ถวายนั้น ก็วางใจไม่ถูกต้อง เช่น ยังมีความยึดติดถือมั่นในของที่ถวาย หรือทำเพื่อให้ผู้อื่นยกย่องสรรเสริญ หรือรู้สึกเสียใจเมื่อรู้ว่าคนอื่นถวายของที่แพงกว่าดีกว่าของตน ดังนั้นจึงอาจได้รับความเศร้าหมองเป็นผลตอบแทน ปัญหาอีกประการหนึ่งก็คือ ส่วนใหญ่ไม่เข้าใจว่าสังฆทานคืออะไร กล่าวคือเข้าใจว่าเพียงแค่ถวายแก่พระภิกษุก็เป็นสังฆทานแล้ว ไม่รู้เลยว่า ตราบใดที่ยังเป็นการถวายอย่างเจาะจง ก็ยังไม่เรียกว่าเป็นสังฆทาน

ชาวพุทธไทยควรมีความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับสังฆทาน เพื่อให้บุญที่บำเพ็ญนั้นก่อประโยชน์อย่างแท้จริงทั้งแก่ผู้รับและผู้ให้ หากเข้าใจและปฏิบัติอย่างถูกต้อง ประโยชน์ยังจะเกิดขึ้นกับพระศาสนา ขณะเดียวกันก็นำผู้ปฏิบัติสู่การบำเพ็ญบุญกิริยาขั้นสูง เช่น อภัยทาน ตลอดจนการเจริญจิตภาวนาและปัญญาภาวนา ซึ่งเป็นหนทางสู่ความพ้นทุกข์และเข้าถึงสุขอย่างแท้จริง

พระไพศาล วิสาโล