ในช่วง ๓-๔ ปีที่ผ่านมาสังคมไทยเต็มไปด้วยความขัดแย้งอย่างรุนแรง ชนิดที่ลามไปยังกลุ่มชนทุกระดับ ผู้คนปฏิบัติต่อกันเยี่ยงศัตรูเพียงเพราะว่ามีความคิดเห็นต่างกันเท่านั้น แม้แต่เพื่อน ญาติ หรือกระทั่งคู่รักก็วิวาทบาดหมายจนร้าวฉานเพราะมีความคิดทางการเมืองไม่ตรงกัน คงไม่มียุคใดที่ผู้คนจะโกรธเกลียดกันอย่างรุนแรงมากเท่านี้

ท่ามกลางบรรยากาศที่ดูเหมือนมีปฏิปักษ์อยู่รอบตัว สิ่งหนึ่งที่เราลืมมองไปก็คือ ศัตรูที่แท้นั้นอยู่ในใจเรานั้นเอง ได้แก่ ความโกรธ ความเกลียด และความกลัว มันไม่เพียงทำให้เราเห็นพี่น้องมิตรสหายเป็นศัตรูเท่านั้น หากยังทำให้เราเป็นศัตรูต่อตนเองด้วย ใช่หรือไม่ว่ายิ่งโกรธ-เกลียด-กลัวมากเท่าไร เราก็ยิ่งรุ่มร้อนจนนอนไม่หลับ หาความสุขไม่ได้ หรืออาจถึงกับล้มป่วย

เราไม่มีวันที่จะพบกับความสงบเย็นในชีวิตได้เลย หากปล่อยให้ความโกรธ-เกลียด-กลัวครอบงำจิตใจ ต่อเมื่อรู้ทันมัน ชนิดที่ล้วงลึกไปถึงรากเหง้าของมันอันได้แก่ อัตตาหรือตัวตน เราจึงจะอยู่เย็นเป็นสุขได้ อัตตาทำให้เรายึดติดถือมั่นในความคิดของตนว่า “ฉันถูก” “แกผิด” มันทำให้เราหลงตนว่า “ฉันดี” “แกเลว” อีกทั้งยังทำให้เราอยากได้ไม่รู้จักพอ ทั้งหมดนี้ย่อมนำไปสู่ความขัดแย้งทั้งในด้านผลประโยชน์และความคิดความเชื่อ จนลุกลามขยายตัวเป็นความรุนแรง

สังคมไทยจะสงบสุขได้มิใช่เพราะปรปักษ์หรือผู้ที่เห็นต่างจากเราถูกกำจัด แต่จะสงบสุขได้เมื่อเรารู้ทันอัตตา และไม่ปล่อยให้มันกระตุ้นความโกรธ-เกลียด-กลัวอีกต่อไป หากทำได้เช่นนั้น แม้ยังมีความเห็นต่างกัน เราก็ยังอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติ แม้รอบตัวจะเต็มไปด้วยคนที่คิดไม่เหมือนเรา แต่เราก็ยังสงบเย็นได้ เมื่อใจสงบเย็น เราย่อมเห็นได้ชัดว่าความขัดแย้งนั้นมีสาเหตุส่วนหนึ่งมาจากความเหลื่อมล้ำในสังคม ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการแก้ไขอย่างรีบด่วน

การรู้ทันอัตตา จนปล่อยวางจากความยึดติดถือมั่นใน “ตัวกู ของกู”ได้ ยังจะทำให้เราไม่หวั่นกลัวต่อความพลัดพรากสูญเสียหรือแม้แต่ภัยที่คุกคามถึงชีวิต หากยังสามารถทำใจปกติได้แม้ในภาวะที่ล่อแหลม

ไม่มีคำว่าสายเกินไป เป็น ๑ ใน ๓ ของหนังสือชุด โลกร้อน เย็นธรรม ซึ่งรวมบทความของผู้เขียนตั้งแต่ปี ๒๕๔๖-๒๕๕๒ ส่วนใหญ่คัดสรรมาจากคอลัมน์ “มองอย่างพุทธ” ซึ่งตีพิมพ์ในมติชนรายวันทุกวันอาทิตย์ที่ ๓ ของเดือน อีกส่วนนำมาจากคอลัมน์ “จิตวิวัฒน์” ในมติชนรายวันเช่นเดียวกัน อีก ๒ เล่มในชุดนี้ได้แก่ ศาสนาประจำใจ และ บุญที่ถูกลืม

แต่ละเล่มมีจุดเน้นแตกต่างกันไป กล่าวคือ ไม่มีคำว่าสายเกินไป เน้นเรื่องการพัฒนาตนและการวางใจท่ามกลางสังคมที่เต็มไปด้วยความขัดแย้ง ศาสนาประจำใจ เน้นเรื่องบทบาทของพุทธศาสนา สถาบันสงฆ์ และท่าทีของชาวพุทธในโลกสมัยใหม่ ส่วนบุญที่ถูกลืม เน้นเรื่องการทำความเข้าใจอย่างถูกต้องเกี่ยวกับหลักธรรมสำคัญทางพุทธธรรม

หนังสือชุดโลกร้อน เย็นธรรม สำเร็จได้ก็ด้วยความเอื้อเฟื้อของคุณนิภา เผ่าศรีเจริญ ซึ่งไม่เพียงริเริ่มและสนับสนุนให้มีหนังสือชุดนี้เท่านั้น หากยังรับเป็นบรรณาธิการต้นฉบับให้ด้วย พร้อมกันนี้ขอขอบคุณสำนักพิมพ์โพสต์บุ๊คส์ที่เห็นหนังสือชุดนี้มีคุณค่าควรแก่การเผยแพร่ให้กว้างขวาง หวังว่าผู้อ่านจะได้รับประโยชน์สมความมุ่งหวังของผู้จัดพิมพ์

พระไพศาล วิสาโล
๘ กรกฎาคม ๒๕๕๒
วันเข้าพรรษา