คำปรารภ

คนเราเมื่อเกิดมาแล้ว ไม่ได้หวังแค่มีชีวิตอยู่รอดเท่านั้น แต่ยังปรารถนาความเจริญก้าวหน้าและความสุขในชีวิต  ด้วยเหตุนี้ผู้คนจึงพากันศึกษาเล่าเรียนเพื่อให้มีวิชาความรู้สำหรับการประกอบอาชีพ เพราะอาชีพการงานที่มั่นคงหรือความสำเร็จในวิชาชีพย่อมช่วยให้มีความเจริญก้าวหน้าในชีวิต 

อย่างไรก็ตามความสำเร็จในวิชาชีพหรือความเจริญก้าวหน้าในชีวิตไม่ได้เป็นหลักประกันแห่งความสุขอย่างแท้จริง  เพราะเงินทองและทรัพย์สมบัติแม้จะช่วยให้ชีวิตมีความสุขกายและสะดวกสบาย แต่ไม่ช่วยให้สุขใจได้เลยหากอยากได้มากกว่าสิ่งที่ตนมี หรือรู้สึกว่าตนเองยังมีไม่พอ   ขณะเดียวกันชื่อเสียงเกียรติยศที่ได้มา ก็ไม่ช่วยให้ใจคลายทุกข์ได้ในยามพลัดพรากของรักหรือสูญเสียคนรัก ยังไม่ต้องพูดถึงความเจ็บป่วยและความตายที่ต้องเกิดขึ้นกับทุกคน  ยิ่งไปกว่านั้นถึงที่สุดแล้วความสำเร็จในวิชาชีพและความเจริญก้าวหน้าในชีวิต ก็ล้วนเป็นสิ่งไม่เที่ยง จะแปรผันหรือตกต่ำย่ำแย่ ก็ได้ทั้งนั้น มิอาจอยู่ในการควบคุมของเราได้อย่างแท้จริง

วิชาการทั้งหลายช่วยให้เราควบคุมจัดการกับสิ่งต่าง ๆ รอบตัวได้มากขึ้น  แต่ไม่ได้ช่วยเตรียมใจให้เราพร้อมเผชิญกับความผันผวนปรวนแปรต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้เลย  วิชาชีพทั้งหลายช่วยให้เราหาเงินได้มากขึ้น แต่ไม่ช่วยให้เราเป็นนายของเงิน แทนที่จะปล่อยให้เงินมากเป็นนายเรา  อีกทั้งยังไม่ได้ช่วยให้เราเข้าถึงความสุขได้อย่างแท้จริง  คนที่ประสบความสำเร็จในวิชาชีพจำนวนไม่น้อย จึงมีชีวิตที่อมทุกข์ ความเครียดรุมเร้า จนกินไม่ได้นอนไม่หลับ สุขภาพเสื่อมโทรม  จนหลายคนถึงกับปลิดชีวิตตนเองเพื่อหนีความทุกข์

เราจะเรียนแต่วิชาการหรือวิชาชีพเท่านั้น หาได้ไม่ หากปรารถนาความสุข ก็ควรเรียนวิชาชีวิตด้วย  วิชาชีวิตช่วยให้เราเข้าใจโลกและชีวิตดีขึ้น รู้เท่าทันความผันผวนปรวนแปรอันเป็นธรรมดา  เมื่อสำเร็จก็ไม่หลงระเริงหรือประมาท  เมื่อตกต่ำย่ำแย่ ก็ไม่เอาแต่ตีอกชกหัว สามารถพาใจออกจากความทุกข์ได้  อีกทั้งยังสามารถเข้าถึงความสุขที่ประเสริฐและประณีตได้ โดยไม่ปล่อยใจให้เป็นทาสของวัตถุสิ่งเสพหรือชื่อเสียงเกียรติยศ

วิชาชีวิตนั้นเรียนได้จากประสบการณ์ชีวิต  มีปัญหาต่าง ๆ เป็นทั้งการบ้านและบททดสอบ โดยมีความตายเป็นการสอบไล่ ชนิดที่ไม่มีการแก้ตัว  หากสอบตกก็ทุรนทุรายก่อนตายโดยมีอบายเป็นที่หมาย หากสอบได้ก็จากไปอย่างสงบและเข้าถึงสุคติ  น่าเสียดายที่คนจำนวนไม่น้อยพากันสอบตก เพราะไม่คิดว่าจะมีการสอบไล่ชนิดนี้รออยู่ จึงมิได้เตรียมตัวแม้แต่น้อย หรือหนักกว่านั้นคือไม่คิดว่ามีวิชาชีวิตที่ต้องเรียนเลยด้วยซ้ำ  ทั้งชีวิตจึงปล่อยโอกาสทองให้หลุดลอยไป  แต่ผู้มีปัญญานั้นย่อมตระหนักเสมอว่า ชีวิตนี้มีขึ้นเพื่อการเรียนรู้  และการเรียนรู้ที่สำคัญคือวิชาชีวิต  ดังนั้นจึงหมั่นศึกษาหาบทเรียนจากวิชานี้อยู่เสมอ  รางวัลที่ได้คือเมื่อยังมีลมหายใจก็เป็นสุขในทุกที่ ครั้นวาระสุดท้ายมาถึงก็พร้อมรับความตายด้วยใจสงบ

หนังสือเล่มนี้มีที่มาจากคำบรรยายของข้าพเจ้าในวาระต่าง ๆ   คำบรรยายแต่ละครั้งชมรมกัลยาณธรรมได้นำมาพิมพ์เป็นเล่มแจกเป็นธรรมทาน   กระทั่งเมื่อปีที่แล้วได้มีการนำคำบรรยายเหล่านี้รวมพิมพ์เป็นเล่ม และมีการตีพิมพ์ซ้ำเมื่อต้นปีนี้   บัดนี้มูลนิธิกุมาร โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ในพระอุปถัมภ์พระเจ้าหลานเธอพระองค์เจ้าพัชรกิติยาภาแจ้งความประสงค์ขอตีพิมพ์ซ้ำอีก ข้าพเจ้ายินดีอนุญาต และหวังว่าหนังสือเล่มนี้จะมีส่วนช่วยสร้างความตระหนักถึงความสำคัญของวิชาชีวิต รวมทั้งเพิ่มพูนความรู้เกี่ยวกับวิชานี้ให้แก่ผู้สนใจเพื่อการดำเนินชีวิตอย่างมีความสุขและเข้าถึงประโยชน์สูงสุดแห่งการเกิดมาเป็นมนุษย์ นั่นคือ ความพ้นทุกข์อย่างสิ้นเชิง

พระไพศาล วิสาโล
๑๒ มิถุนายน ๒๕๖๑