หนังสือดีที่น่าอ่าน
พระไพศาล วิสาโล

บทความในหนังสือ อ่านเถิดชาวไทย
สนพ. อมรินทร์
พิมพ์ครั้งแรก ๒๕๕๕

พุทธธรรม โดย พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตโต) พิมพ์โดย มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย หนังสือเล่มนี้นำเสนอคำสอนทางพุทธศาสนาได้อย่างรอบด้าน ลุ่มลึก และเป็นระบบมากที่สุดเท่าที่เคยมีในภาษาไทย (และคงจะไม่มีเล่มใดมาเทียบเคียงได้ไปอีกนาน) ครอบคลุมทั้งหลักความจริงตามธรรมชาติ ที่เรียกว่า "สัจธรรม"และข้อปฏิบัติเพื่อชีวิต ที่เรียกว่า "จริยธรรม" จึงไม่เพียงช่วยให้เข้าใจแนวคิดทางพุทธศาสนาอย่างละเอียดลออเท่านั้น หากยังสามารถนำมาใช้เป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตเพื่อความเจริญงอกงามทั้งในส่วนตนและส่วนรวมได้เป็นอย่างดี กล่าวได้ว่าสิ่งที่เป็นประเด็นสำคัญของชีวิตของคนยุคนี้ แทบไม่มีประเด็นใดเลยที่ไม่ถูกกล่าวถึงในหนังสือเล่มนี้อย่างพินิจพิเคราะห์ โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับความสุขและความทุกข์ ใครที่ได้อ่านหนังสือเล่มนี้แล้ว ไม่เพียงจะรู้จักพุทธศาสนาดีขึ้นกว่าเดิมเท่านั้น แต่ยังจะเข้าใจชีวิตจิตใจของตนเองเพิ่มขึ้น และอาจเห็นถึงความสำคัญของการพัฒนาตนเพื่อเป็นอิสระจากความทุกข์

จุดเด่นประการหนึ่งของพุทธธรรม ก็คือ การใช้ภาษาร่วมสมัยที่คนไกลวัดเข้าใจได้ แม้สาระของหนังสือเล่มนี้จะ "หนัก" (เช่นเดียวกับน้ำหนักของหนังสือ) แต่คนที่ไม่มีพื้นทางพุทธศาสนามาก่อนเลย ก็สามารถอ่านหนังสือเล่มนี้อย่างเข้าใจได้ตลอดทั้งเล่ม (หากเริ่มอ่านตั้งแต่บทแรก) อันที่จริงถ้าได้เห็นแค่สารบัญก็จะรู้สึกว่าหนังสือเล่มนี้น่าอ่าน เพราะดำเนินเรื่องด้วยการตั้งคำถามสำคัญเกี่ยวกับชีวิต ๕ ประการคือ ชีวิตคืออะไร ชีวิตเป็นอย่างไร ชีวิตเป็นไปอย่างไร ชีวิตควรให้เป็นไปอย่างไร และชีวิตควรเป็นอยู่อย่างไร ใครที่จริงจังกับชีวิต แม้ไม่ได้นับถือพุทธศาสนา ก็ควรอ่านหนังสือเล่มนี้ แต่สำหรับคนที่ไม่คิดว่าจะมีเวลาและความอดทนสำหรับหนังสือหนาร่วม ๑,๐๐๐ หน้า ก็สามารถอ่านเฉพาะตอนที่สนใจได้ เช่น เรื่องความสุข ตัณหาและฉันทะ อิทธิปาฏิหาริย์ และเทวดา

หนังสืออย่างนี้น้อยครั้งนักที่จะเกิดขึ้นในภาษาไทย เป็นงานชั้นเลิศทั้งในวงการพุทธศาสนาและวงวิชาการของไทย เปี่ยมด้วยอรรถรส คือนอกจากเนื้อหาจะเข้มข้น จรรโลงสติปัญญาแล้ว ภาษาที่ใช้ก็กระชับและสละสลวย นับเป็นแบบอย่างที่ดีของงานเขียนทางวิชาการ

อีกเล่มที่อยากแนะนำคือ เล่าไว้เมื่อวัยสนธยา โดย พุทธทาสภิกขุ พิมพ์โดย สำนักพิมพ์มูลนิธิโกมลคีมทอง หนังสือเล่มนี้เป็นอัตชีวประวัติของท่านพุทธทาสภิกขุ ปราชญ์คนสำคัญของไทยผู้มีบทบาทอย่างมากในการปฏิรูปพุทธศาสนาในช่วง ๗๐ ปีที่ผ่านมา แม้ท่านจะเขียนหนังสือไว้มาก แต่เล่าเรื่องราวเกี่ยวกับชีวิตของท่านน้อยมาก จนเมื่อพระประชา ปสนนธมโมมาขอสัมภาษณ์ท่านในวัยใกล้ ๘๐ ท่านจึงยอมเล่าประวัติของท่าน หนังสือเล่มนี้ช่วยให้เราได้รู้จักท่านพุทธทาสภิกขุอย่างใกล้ชิด เพราะนอกจากท่านจะเล่าถึงภูมิหลังตั้งแต่วัยเด็กแล้ว ยังกล่าวถึงแรงบันดาลใจในการอุทิศตนเพื่อพระพุทธศาสนา ถึงขนาดยอมตนเป็นทาสของพระพุทธเจ้า รวมทั้งเปิดเผยนิสัยส่วนตัวของท่าน ซึ่งยากจะหาอ่านได้จากที่อื่น ประสบการณ์ของท่านที่ถ่ายทอดออกมาตลอด ๗๐๐ หน้าเป็นแนวทางอย่างดีสำหรับการดำเนินชีวิตบนเส้นทางธรรม ที่ถึงพร้อมด้วยประโยชน์ตนและประโยชน์ท่าน

หนังสือเล่มนี้เต็มไปด้วยเกร็ดน่าสนใจมากมาย ทางด้านประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมไทย รวมทั้งเรื่องราวเกี่ยวกับคณะสงฆ์ไทยในอดีต ซึ่งชวนให้น่าติดตามเป็นอย่างมาก