คำปรารภ

เนื้อหาในหนังสือเล่มนี้ปรับปรุงจากคำบรรยายของข้าพเจ้า ณ วัดญาณเวศกวัน  เมื่อวันที่ ๑๓ มกราคม ๒๕๖๒ อันเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ “ธรรมตามอำเภอใจ”

ในการบรรยายครั้งนั้นข้าพเจ้ามีความประสงค์ที่จะชี้ให้เห็นถึงธรรมของพระพุทธองค์ในภาพกว้าง ดังทราบกันดีอยู่แล้วว่าพุทธธรรมนั้นเป็นทางสายกลาง ไม่ข้องเกี่ยวกับความสุดโต่งสองขั้ว  ประกอบด้วยอริยมรรคมีองค์ ๘  พูดอีกอย่างคือทางที่ประกอบด้วยธรรม  ธรรมทั้งหลายที่รวมกันเป็นทางสายกลางนั้นล้วนเป็นประโยชน์เกื้อกูล  แต่มีสิ่งหนึ่งที่จะมองข้ามไปไม่ได้ก็คือ ความสมดุลหรือความพอดีในการปฏิบัติธรรม  หากปฏิบัติอย่างไม่สมดุลหรือไม่พอดี  ก็อาจเกิดผลเสียได้  อาทิ  ศรัทธา กับ ปัญญา  หรือ สมาธิ กับ วิริยะ หากหนักทางใดทางหนึ่งมากเกินไป หรือหย่อนทางใดทางหนึ่งมากเกินไป การปฏิบัติย่อมไม่เกิดผลเท่าที่ควร หรืออาจทำให้มีปัญหาตามมา   นอกจากธรรมในหมวดอินทรีย์ ๕ หรือพละ ๕แล้ว  โพชฌงค์ ๗ ก็ต้องอาศัยความสมดุลในการปฏิบัติเช่นกัน เพื่อให้เกิดความพอดีระหว่าง ธัมมวิจยะ วิริยะ และปิติ ฝ่ายหนึ่ง กับ ปัสสัทธิ สมาธิ และอุเบกขา อีกฝ่ายหนึ่ง โดยมีสติ เป็นสิ่งที่ช่วยให้เกิดความสมดุลทั้งอินทรีย์ ๕ และโพชฌงค์ ๗

นอกจากความสมดุลของธรรมในแต่ละหมวดแล้ว  ความสมดุลของธรรมในแต่ละกลุ่มหรือแต่ละประเภท ก็เป็นสิ่งที่ต้องคำนึงเช่นกัน ดังในคำบรรยายดังกล่าว ข้าพเจ้าได้จัดกลุ่มเป็นคู่ ๆ ที่ต่างเสริมกันและกันให้สมบูรณ์  ดังนั้นจึงควรปฏิบัติควบคู่กัน จะขาดอันใดอันหนึ่งไปไม่ได้  กล่าวอีกนัยหนึ่ง ควรปฏิบัติให้สมดุลหรือพอดี จึงจะเกิดผลดีอย่างแท้จริง 

คุณหมออัจฉรา กลิ่นสุวรรณ์ ประธานชมรมกัลยาณธรรม เห็นว่าคำบรรยายดังกล่าวมีประโยชน์ ควรเผยแพร่ จึงขอนำไปพิมพ์เป็นหนังสือ ข้าพเจ้ามายินดีอนุญาต และขออนุโมทนาในกุศลเจตนาที่ประสงค์เผยแพร่สัมมาทัศนะและสัมมาปฏิบัติให้กว้างขวาง เพื่อความเจริญงอกงามของชีวิตและเพื่อประโยชน์สุขของสังคมยิ่ง ๆ ขึ้นไป

พระไพศาล วิสาโล
๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๒