ในสายตาของคนทั่วไป ความตายเป็นสิ่งน่ากลัวและเลวร้ายที่สุดเท่าที่จะเกิดขึ้นกับคน ๆ หนึ่ง เพราะมันหมายถึงการแตกดับของชีวิตและความพลัดพรากจากทุกสิ่งที่เคยรักและหวงแหน แต่แท้จริงแล้ว ความตายมิใช่วิกฤตเท่านั้น หากยังเป็นโอกาสสำหรับสิ่งดี ๆ หลายอย่าง ความตายของคน ๆ หนึ่งไม่เพียงสามารถช่วยให้อีกหลายชีวิตอยู่รอดด้วยอวัยวะที่ได้รับการปลูกถ่ายเท่านั้น หากยังสามารถกระตุ้นให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีก่อนที่ชีวิตจะจบสิ้น หลายคนได้มีโอกาสคืนดีกับคนรักหรือมิตรสหายหลังจากที่ร้าวฉานกันมานาน ขณะที่อีกไม่น้อยได้พบกับความสงบในจิตใจอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อนเพราะได้ปล่อยวางสิ่งต่าง ๆ ที่เคยหลงยึดติดมานาน ในพระไตรปิฎกมีเรื่องราวเกี่ยวกับพระอรหันต์หลายท่านที่หลุดพ้นจากกิเลสขณะที่กำลังจะสิ้นลมเพราะได้ประจักษ์แก่ใจว่าสังขารนั้นเป็นทุกข์อย่างยิ่งและไม่น่ายึดถือเลยแม้แต่น้อย

ความตายนั้นเป็นทุกข์ก็จริง แต่ก็สามารถผลักดันให้จิตใจเป็นอิสระจากทุกข์ได้ ไม่มีใครหนีพ้นความตายได้ก็จริง แต่ก็สามารถพบกับความสงบในวาระสุดท้ายของชีวิตได้ ด้วยเหตุนี้ความตายจึงมิใช่ศัตรูที่น่ากลัวของเรา สิ่งที่น่ากลัวคือความกลัวในใจของเราต่างหาก ความกลัวดังกล่าวมิได้มาจากไหน หากเกิดจากความไม่รู้นั่นเอง มารี คูรี นักวิทยาศาสตร์ชื่อดังชาวโปแลนด์ เคยกล่าวว่า “ในชีวิตนี้ไม่มีอะไรที่น่ากลัว มีแต่สิ่งที่ต้องทำความเข้าใจ” ใช่หรือไม่ว่า เมื่อใดที่เรารู้จักหรือเข้าใจความตายดีพอ เมื่อนั้นความตายก็ไม่น่ากลัวอีกต่อไป

แทนที่เราจะหนีความตาย ไม่รับรู้ใด ๆ เกี่ยวกับความตาย จนแม้แต่คำว่า “ความตาย”ก็ไม่อยากได้ยินหรือเอ่ยถึง ไม่ดีกว่าหรือหากเราจะมาเรียนรู้เกี่ยวกับความตาย เริ่มจากการยอมรับว่าความตายคือความจริงที่จะต้องเกิดขึ้นกับเราไม่วันใดก็วันหนึ่ง ดังนั้นแทนที่จะอยู่อย่างคนลืมตาย ก็หันมาเตรียมตัวเตรียมใจให้พร้อมรับความตายอยู่เสมอ ด้วยวิธีนี้เท่านั้นที่เราจะสามารถเผชิญความตายด้วยใจสงบ หรือเห็นความตายเป็นมิตรที่เราพร้อมอ้าแขนต้อนรับด้วยรอยยิ้ม

หนังสือเล่มนี้มีที่มาจากการบรรยายของข้าพเจ้า ณ ศูนย์วิปัสสนากรรมฐาน ของยุวพุทธิกสมาคมแห่งประเทศไทย ที่จังหวัดชุมพร เมื่อเดือนธันวาคม ๒๕๕๒ คำบรรยายดังกล่าวมีเนื้อหาทั้งในด้านการเตรียมใจตนเองให้พร้อมรับความตาย และการช่วยเหลือผู้ใกล้ตาย สำนักพิมพ์เนชั่นบุ๊คเห็นว่าคำบรรยายดังกล่าวมีประโยชน์ต่อผู้อ่าน จึงขอจัดพิมพ์เป็นเล่ม ข้าพเจ้ายินดีอนุญาต และหวังว่าหนังสือเล่มนี้จะมีส่วนช่วยให้ทุกท่านดำเนินชีวิตด้วยความไม่ประมาท ตั้งมั่นในคุณงามความดี ทำหน้าที่ของตนให้ครบถ้วนสมบูรณ์ รวมทั้งมีสติและปัญญาเป็นเครื่องรักษาใจ เพราะทั้งหมดนี้คือการเตรียมตัวที่ดีที่สุดที่จะช่วยให้ทุกท่านสามารถยิ้มรับความตายด้วยใจสงบ

พระไพศาล วิสาโล
๒๗ มิถุนายน ๒๕๕๔