หลายปีมานี้สังคมไทยได้เผชิญกับการทดสอบครั้งแล้วครั้งเล่า การทดสอบนั้นมักจะมาในรูปของการยึดครองถนนหรือสถานที่สาธารณะของบุคคลกลุ่มหนึ่ง แม้จุดมุ่งหมายคือเพื่อประท้วงหรือต่อต้านรัฐบาล แต่ก็ส่งผลกระทบต่อความปกติสุขของผู้คน และบางครั้งก็ก่อความเสียหายทางเศรษฐกิจตามมา ความเดือดร้อนที่เกิดขึ้นได้สร้างความไม่พอใจแก่ประชาชน เพิ่มพูนความโกรธแค้นชิงชัง ในขณะที่รัฐบาลและผู้ประท้วงก็กระทบกระทั่งกัน กล่าวหากันอย่างร้อนแรง เมื่อขันติธรรมถึงขีดสุด ก็มีการใช้กำลังกัน บ่อยครั้งความรุนแรงเกิดขึ้นเมื่อรัฐบาล “ขอคืนพื้นที่”จากผู้ชุมนุม ผลที่ตามมาคือการสูญเสียชีวิตและเลือดเนื้อดังที่เกิดขึ้นแล้วเมื่อวันที่ ๑๐ เมษายน ๒๕๕๓ และน่ากลัวว่าจะมีการสูญเสียตามมาอีกมากมาย ตราบใดที่ยังมีการยึดครองพื้นที่กลางกรุงต่อไป

ความขัดแย้งที่นำไปสู่วิกฤตการณ์สำคัญของประเทศ มักเกี่ยวข้องกับพื้นที่ หากมิใช่การพยายามแย่งชิงพื้นที่บางส่วนของประเทศ (ดังกรณีสามจังหวัดชายแดนภาคใต้) ก็เป็นการครองพื้นที่ที่สำคัญกลางกรุงเทพมหานคร (ดังการชุมนุมของคนเสื้อเหลืองและเสื้อแดง) แม้การปกปักรักษาพื้นที่ดังกล่าวเป็นสิ่งสำคัญ แต่ที่สำคัญไม่น้อยกว่ากันก็คือการรักษาพื้นที่ในจิตใจของตน
ที่น่าเป็นห่วงก็คือในขณะที่ผู้คนเป็นอันมากหวงแหนพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ ไม่ปรารถนาให้ใครมายึดครอง แต่เรากลับปล่อยให้พื้นที่ในจิตใจถูกครอบครองด้วยความโกรธ ความเกลียด และความกลัวอย่างไม่รู้ตัว สุดท้ายก็ถูกมันผลักไสให้ห้ำหั่นทำร้ายซึ่งกันและกัน ทั้ง ๆ ที่เป็นคนไทยด้วยกัน หรือยิ่งกว่านั้นคือเป็นเพื่อนพ้องพี่น้องกัน

การชิงพื้นที่กลับคืนมาจะมีประโยชน์อะไร ตราบใดที่ในจิตใจของผู้คนยังเต็มไปด้วยความโกรธ-เกลียด-กลัว เต็มไปด้วยความอาฆาตพยาบาท ถึงจะได้พื้นที่กลับมาแต่ก็หามีความสงบสุขไม่ สิ่งที่สำคัญกว่าจึงมิใช่การชิงพื้นที่กลับมา แต่อยู่ที่การรักษาพื้นที่ทางใจของผู้คนให้มีธรรม โดยเฉพาะสติ ขันติ เมตตา และปัญญา

ครั้งหนึ่งเมืองไทยเคยเป็นแผ่นดินธรรม แต่นับวันพื้นที่ธรรมมีแต่จะหดหายไป เพราะถูกรุกรานด้วยวัฒนธรรมแห่งความละโมบ(กิน กาม เกียรติ) และวัฒนธรรมแห่งความเกลียดชัง (โกรธ เกลียด กลัว) จนแทบทุกหนแห่งรุ่มร้อนเพราะการเอาเปรียบและข่มเหงคะเนงร้ายกัน สังคมไทยจะมีสันติสุขอย่างแท้จริงมิใช่เพราะสามารถรักษาพื้นที่ทางภูมิศาสตร์เอาไว้ได้ แต่อยู่ที่การรักษาพื้นที่ทางธรรมให้คงอยู่ทั้งในจิตใจของผู้คนและในบ้านเมือง จะทำเช่นนั้นได้ต้องเห็นโทษของ ๖ ก.ข้างต้น และช่วยกันสร้างเสริมระบบเศรษฐกิจการเมืองที่เกื้อกูลต่อธรรม ควบคู่ไปกับการขยายธรรมให้เข้าไปในชีวิตจิตใจของผู้คน

หนังสือเล่มนี้รวบรวมจากข้อเขียน คำบรรยาย และคำสัมภาษณ์ของข้าพเจ้าในโอกาสต่าง ๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับสันติภาพและสันติธรรม โดยมีคุณสุภชัย สุชาติสุธาธรรม แห่งสำนักพิมพ์มติชนเป็นบรรณาธิการ หวังว่าจะเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยรักษาพื้นที่ทางใจและในบ้านเมืองให้มีสติและสันติธรรมได้บ้าง ไม่ว่าวิกฤตการณ์จากการชุมนุมของคนเสื้อแดงจะลงเอยอย่างไรก็ตาม

พระไพศาล วิสาโล
๑ พฤษภาคม ๒๕๕๓