![]() |
อยู่อย่างไรให้เป็นสุข และตายอย่างไรให้หมดทุกข์ |
ใช้ชีวิต “เบิกบาน มีความสุข” กับการใช้ชีวิต “เพลิดเพลิน มีความสุข” เหมือนหรือต่างกันอย่างไร ตอบ: ใช้ชีวิตให้เบิกบาน หมายถึง การมีจิตใจแจ่มใสสดชื่นไม่ว่ามีอะไรเกิดขึ้นก็ตาม อันนี้รวมถึงว่า ในขณะที่คุณเผชิญความทุกข์ยากลำบาก เช่น เจ็บป่วย ยากจน คุณยังยิ้มแย้มแจ่มใสได้ เหมือนอย่าง มหาตมา คานธี แม้ท่านจะถูกจับกุมคุมขัง แต่ท่านก็อยู่ในเรือนจำด้วยความเบิกบาน การใช้ชีวิตแบบนี้ถือเป็นเรื่องที่ดี ส่วนการใช้ชีวิตแบบเพลิดเพลินนั้นต่างกัน เพลิดเพลินนั้นมีนัยยะของการเสพสุขหรือหาความสุขจากสิ่งเสพ ทีนี้สมมติว่าอาหารไม่อร่อย แดดร้อน ฝนตก คุณยังจะเพลิดเพลินได้อยู่ไหม พึงระลึกเสมอว่าความสุขที่เราเข้าไปเสพเสวยอย่างเพลิดเพลินนั้นมันไม่เที่ยง ถ้ารู้สึกท้อแท้กับชีวิต ไม่มีกำลังใจ เราควรทำอย่างไร ตอบ: อาตมาชอบที่ซิโก้ (เกียรติศักดิ์ เสนาเมือง) ให้สัมภาษณ์ เขาเคยไปค้าแข้งที่ประเทศอังกฤษ แต่เขาไม่เคยได้ลงสนามเลย ได้แต่นั่งเก้าอี้ผู้เล่นสำรอง เขารู้สึกเครียดและทุกข์มาก รู้สึกว่าการไปอังกฤษครั้งนั้นล้มเหลว แต่เมื่อเวลาผ่านไป เขาก็ได้คิดว่า การไปอังกฤษครั้งนั้นมีแต่ได้กับได้ คือ ได้รถ ได้บ้าน ได้ภาษา ได้พัฒนาร่างกาย ได้เดินทาง ได้รู้จักผู้คนมากมาย ได้เปิดมุมมองใหม่ ๆ และได้สัมผัสกับลีกที่มีสีสันมากที่สุด เสียอย่างเดียวคือไม่ได้ลงเล่น เมื่อเห็นอย่างนี้ความรู้สึกของเขาก็เปลี่ยนไป เห็นไหมว่า มันอยู่ที่มุมมอง สิ่งดีๆ มีอยู่ แต่ถ้าเรามองไม่เห็น ก็เป็นทุกข์ สาเหตุที่เราท้อ เป็นเพราะเรามองเห็นแต่ความล้มเหลวและยึดมั่นถือมั่นกับผลสำเร็จมากเกินไป พอไม่ได้อย่างที่ต้องการหรือได้ไม่ถึงเป้าที่เราวางไว้ เราก็เลยทุกข์ อาตมาอยากแนะนำให้วางใจใหม่ คลายความยึดมั่นถือมั่น พยายามมองเห็นสิ่งดี ๆ ที่มีอยู่ และพยายามทำงานอย่างมีความสุข อย่าไปหวังความสุขจากผลสำเร็จ แต่ให้มีความสุขทุกขณะที่ทำ ถ้าคุณมีความสุขเป็นตัวหล่อเลี้ยง คุณจะไม่รู้จักคำว่าท้อ ไม่รู้จักคำว่าล้มเหลว ไม่รู้จักคำว่าหมดแรง มันอยู่ที่ใจและมุมมองมากกว่า มรณานุสติมีควาหมายใกล้เคียงกับวลี “ทำความดีหรือมีความสุขให้มากๆ เหมือนกับว่าวันนี้เป็นวันสุดท้ายที่เรามีชีวิตอยู่” หรือไม่ ตอบ: ใกล้เคียง แต่มรณานุสติไม่ได้กระตุ้นให้เราอยากทำความดีเท่านั้น แต่ยังช่วยให้เรารู้จักปล่อยวาง เพราะได้คิดว่าตายไปแล้วก็เอาอะไรไปไม่ได้สักอย่าง นอกจากนั้นถ้าเราเจริญมรณานุสติดี เราจะมีความสุขได้ง่าย หลายคนพอรู้ว่าตัวเองจะตาย เขากลับรู้สึกมีความสุข เบิกบานแจ่มใส เหมือนอย่างนักดนตรีชาวอังกฤษชื่อ วิลโก้ จอห์นสัน (Wilko Johnson) วันหนึ่งหมอบอกว่าเขาเป็นมะเร็งตับ มีชีวิตอยู่ได้ 9-10 เดือน เมื่อออกจากโรงพยาบาล แทนที่เขาจะหดหู่ กลับมีชีวิตชีวา แค่ได้เห็นต้นไม้ ท้องฟ้า ก็รู้สึกว่ามันวิเศษมาก เวลามีลมมากระทบ เขารู้สึกเหมือนขนนกที่ปลิวในสายลม คือรู้สึกอิสระเสรี เขาถึงกับบอกว่า อะไรก็ตามที่เคยทำให้เขาเศร้าสร้อย วิตกกังวลหรือรำคาญ มันไม่เป็นปัญหาอีกต่อไป ที่เขารู้สึกอย่างนี้ได้ เป็นเพราะความตายมาเตือนให้ตระหนักว่า สิ่งที่มองเห็นอยู่นั้น ต่อไปจะไม่ได้เห็นอีกแล้ว เพราะฉะนั้นเขาจึงรู้สึกว่าทุกสิ่งมีคุณค่ามาก อาตมาคิดว่าเราควรใช้ความตายที่ใกล้เข้ามากระตุ้นให้เราเห็นความสุขในปัจจุบันขณะ รวมทั้งกระตุ้นให้เกิดความเพียรด้วย ความเพียรในที่นี้นอกจากหมายถึงการทำความดีแล้ว ยังรวมถึงการฝึกใจให้เห็นความจริงด้วย นี้เป็นเหตุผลหนึ่งที่พระพุทธเจ้าสอนให้เจริญมรณานุสติอยู่ประจำ ดังตรัสว่า “ความเพียรเป็นกิจที่ต้องทำวันนี้ ใครจะรู้ความตายแม้พรุ่งนี้” ตอนนี้คิดว่าตัวเราตายไปก็ไม่มีอะไรติดค้างแล้ว แต่ไม่แน่ใจว่าตอนตายจริงๆ จิตจะเป็นอย่างไร มีวิธีฝึกจิตอย่างไร ตอบ: การเจริญสติปัฏฐานสี่เป็นหัวใจของกรรมฐานแบบพุทธ ซึ่งอาตมาคิดว่าจำเป็นอย่างมาก ถ้าเราต้องการตายอย่างสงบ เราต้องรู้จักปล่อยวางอารมณ์ความรู้สึกต่าง ๆ จะทำอย่างนั้นได้ต้องหมั่นเจริญสติ ให้รู้กายและใจอยู่เนือง ๆ เพราะเวลาเราจะตาย เราไม่มีทางรู้ได้เลยว่าจะมีความรู้สึกหรือความคิดอะไรเกิดขึ้นบ้าง เราอาจคิดว่าไม่มีอะไรติดค้างใจ แล้ว แต่เมื่อจะตายจริงๆ ความห่วงหาอาลัยหรือความรู้สึกผิดที่เรากดไว้อาจโผล่ขึ้นมาก็ได้ กรณีหลังนั้นเราอาจจะขอขมาใครไม่ทันแล้ว ทำได้อย่างเดียวคือปล่อยวาง แต่จะปล่อยวางได้เราต้องรู้เท่าทันอารมณ์ที่เกิดขึ้น สิ่งที่จะทำให้เรารู้เท่าทันอารมณ์ที่เกิดขึ้นได้ก็คือสติ เพราะฉะนั้นการเจริญสติปัฏฐานสี่จึงเป็นพื้นฐานสำคัญ การเจริญอนุสติ 10 ประการก็มีประโยชน์มาก โดยเฉพาะ ๔ ประการแรกคือ การระลึกถึงพระพุทธ พระธรรมพระสงฆ์ และความดีที่ได้ทำ การนึกถึงพระรัตนตรัยในเวลาจะตายนั้น ช่วยทำให้จิตใจเรามั่นคง คลายความหวาดวิตก ส่วนการนึกถึงความดีที่ได้ทำ ช่วยให้เกิดความภาคภูมิใจในชีวิตที่ผ่านมา และมั่นใจว่าจะไปดี ในกรณีที่เกิดทุกขเวทนาหรือความเจ็บปวด การระลึกถึงพระรัตนตรัยหรือบุญกุศลที่ได้ทำ ช่วยให้เราเกิดปีติ ปราโมทย์ ทำให้ทุกขเวทนาลดน้อยลงและทำให้เราสามารถตายอย่างสงบได้ |
รวบรวมงานเขียนและบทความของพระไพศาล
วิสาโล www.visalo.org korobiznet
เอื้อเฟื้อพื้นที่
|